Şikayete Bağlı Suçlar: TCK 73

 

Şikayete Bağlı Suçların Tanımı

Şikayete bağlı suçlar, mağdurun veya suçtan zarar gören kişinin iradesine bağlı olarak soruşturma ve kovuşturmanın başlatıldığı suç türleridir. Bu suçlar genellikle bireylerin özel alanlarına, onuruna veya mülkiyetine yönelik olup, kamu düzeninden çok bireyin kişisel haklarını ilgilendirir. Bu nedenle, devlet bu tür suçlarda mağdurun talebi olmadan harekete geçmez.

Şikayete Bağlı Suçların Özellikleri

• Mağdur İradesi Önceliklidir: Şikayet, mağdurun veya suçtan zarar görenin iradesini ifade eder.
• Süre Sınırı Bulunur: TCK Madde 73’e göre, şikayet hakkı, suçun işlendiği tarihten itibaren 6 ay içinde kullanılmalıdır.
• Devletin Müdahalesi Sınırlıdır: Şikayet bulunmadığı takdirde, soruşturma ve kovuşturma yapılamaz.

TCK Madde 73’ün Hükümleri

TCK Madde 73, şikayete bağlı suçlarla ilgili olarak şu düzenlemeleri içerir:

1. Şikayet Süresi (Madde 73/1):
   Şikayet hakkı, suçun işlendiği tarihten itibaren 6 ay içinde kullanılmalıdır. Sürenin başlangıcı, mağdurun suçu ve faili öğrendiği tarih olarak belirlenmiştir.
2. Şikayetin Şekli (Madde 73/2):
   Şikayet, mağdurun yetkili makamlara başvurarak soruşturma yapılmasını talep etmesiyle gerçekleşir. Yazılı veya sözlü şikayetler kabul edilir.
3. Şikayetten Vazgeçme (Madde 73/4):
   Mağdur, yargılama süreci boyunca şikayetinden vazgeçebilir. Ancak kovuşturma aşamasına geçildikten sonra şikayetten vazgeçme, failin rızasına bağlıdır.
4. Hak Düşümü (Madde 73/1):
   Şikayet hakkı, süresi içinde kullanılmadığında, bu hak sona erer ve failin cezalandırılması mümkün olmaz.
5. Birden Fazla Mağdurun Olduğu Durumlar (Madde 73/3):
   Şikayet hakkı, her mağdur için ayrı ayrı değerlendirilir. Bir mağdurun şikayet hakkını kullanması, diğer mağdurların haklarını etkilemez.

Şikayete Bağlı Suçların Kapsamı

TCK’da şikayete bağlı suçlar, genellikle bireylerin özel hayatına, kişisel haklarına veya mal varlıklarına yönelik işlenen suçlar arasında yer alır. Bu suçlar şu başlıklar altında toplanabilir:

1. Kişilere Karşı Suçlar

Kişilerin onuru, özel hayatı veya huzuruna yönelik işlenen bazı suçlar şikayete bağlıdır:

a. Hakaret (TCK Madde 125)

• Bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldırıda bulunulması durumunda işlenir.
• Şikayete bağlıdır; mağdurun talebi olmadan soruşturma açılmaz.

b. Tehdit (TCK Madde 106/1)

• Failin, mağdura haksız bir zarara uğratılacağı tehdidinde bulunması durumudur.
• Basit tehdit suçlarında şikayet aranır.

c. Konut Dokunulmazlığının İhlali (TCK Madde 116)

• Başkasının konutuna izinsiz girilmesi veya konutta kalmaya devam edilmesi.
• Bu suçun basit hali şikayete tabidir.

d. Huzur ve Sükûnu Bozma (TCK Madde 123)

• Telefon, mesaj veya farklı iletişim araçlarıyla bir kişinin rahatsız edilmesi.
• Bu suç türü de mağdurun şikayetine bağlıdır.

e. Cinsel Taciz (TCK Madde 105)

• Bir kişinin, başka birine rahatsız edici cinsel davranışlarda bulunması durumunda ortaya çıkar.
• Soruşturma ve kovuşturma şikayet şartına bağlıdır.

2. Mal Varlığına Karşı Suçlar

a. Hırsızlık (Basit Hali – TCK Madde 141)

• Hırsızlık suçunun basit şekli, şikayete bağlı olarak soruşturulur.

b. Mala Zarar Verme (TCK Madde 151)

• Başkasına ait bir malın kasten tahrip edilmesi, yok edilmesi veya kullanılamaz hale getirilmesi.
• Bu suçun basit hali mağdurun şikayeti üzerine kovuşturulur.

3. Özel Hayata ve Hayatın Gizli Alanına Karşı Suçlar

a. Kişisel Verilerin Kaydedilmesi (TCK Madde 135)

• Bir bireyin kişisel bilgilerinin, rızası olmadan kaydedilmesi durumudur.
• Soruşturma, mağdurun şikayeti ile başlatılır.

b. Özel Hayatın Gizliliğini İhlal (TCK Madde 134)

• Özel yaşamın gizliliğinin ihlali, kişilerin özel alanlarına müdahale edilmesi ile gerçekleşir.
• Özel görüntülerin veya seslerin izinsiz kaydedilmesi ve paylaşılması da bu kapsamda değerlendirilir.

4. Diğer Şikayete Bağlı Suçlar

a. Dolandırıcılık (Basit Hali – TCK Madde 157)

• Dolandırıcılık suçunun basit hali, mağdurun şikayeti üzerine kovuşturulur.

b. Güveni Kötüye Kullanma (TCK Madde 155)

• Bir kimsenin kendisine emanet edilen malı kötüye kullanması.
• Bu suçun basit hali şikayete bağlıdır.

c. Basit Yaralama (TCK Madde 86/2)

• Kasten yaralamanın basit şekli, şikayete bağlıdır.

Şikayet Süreci ve Usul

Şikayete bağlı suçlarla ilgili süreç, TCK ve Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) hükümleri çerçevesinde yürütülür.

1. Şikayetin Yapılması

• Şikayet, yetkili makamlara sözlü veya yazılı olarak yapılabilir.
• Yetkili makamlar arasında polis, jandarma ve savcılık yer alır.

2. Şikayet Süresi

• Suçun öğrenildiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikayet hakkı kullanılmalıdır.
• Bu süre hak düşürücü bir süre olup, süresi içinde yapılmayan şikayet hakkı sona erer.

3. Şikayetin Geri Alınması

• Mağdur, yargılama süreci içinde şikayetinden vazgeçebilir. Ancak kovuşturma aşamasında, failin rızası olmadan vazgeçme geçerli olmaz.

4. Şikayetin Etkileri

• Şikayet edilmediği takdirde soruşturma başlatılmaz.
• Şikayet geri alındığında dava düşer.

TCK Madde 73’ün Uygulamadaki Önemi

TCK Madde 73, bireylerin haklarını kamu müdahalesinden önce kendi iradeleriyle koruma yolunu açar. Bu durum, özellikle özel hayatın gizliliği ve kişisel hakların ihlaliyle ilgili durumlarda önem taşır.

Bireysel Hakların Korunması

• Mağdurun iradesine bağlı olarak, devletin müdahalesi sınırlanır.
• Özellikle özel hayatın gizliliği gibi hassas alanlarda, mağdurun şikayeti şarttır.

Adli Sistem Yükünün Azaltılması

• Şikayete bağlı suçlar sayesinde, gereksiz soruşturmalar engellenir.
• Kamu kaynakları daha ciddi ve kamuyu ilgilendiren suçlar için kullanılır.

Sonuç ve Değerlendirme

TCK Madde 73, bireylerin kişisel haklarını korumayı ve devletin müdahalesini mağdur iradesiyle dengelemeyi amaçlayan önemli bir düzenlemedir. Şikayete bağlı suçların kapsamı, bireylerin özel alanlarına yönelik müdahaleleri içerirken, kamu düzenini ilgilendiren suçları kapsamaz.

Bu düzenleme, mağdurların haklarını korurken, aynı zamanda hukuk sisteminin verimliliğini artırır. Ancak şikayet hakkının süresinde kullanılmaması durumunda hak kaybı yaşanabileceği için, mağdurların bu konuda bilinçli olması büyük önem taşır.

TCK Madde 73, adalet sisteminde bireylerin haklarını kamu müdahalesiyle dengeleme işlevi görerek, özel hayatın korunmasına yönelik önemli bir güvence sağlamaktadır.